شهرداري

شهرداري بعنوان يك نهاد عمومي عهده دار مديريت شهري و تامين كننده خدمات و نيازهاي اساسي شهروندان مي باشد. شهرداري ها جهت دستيابي به اين اهداف تشكيل و وظايف مختلفي براساس قانون به عهده آنها گذاشته شده است. بر اين مبنا شهرداري سازماني است محلي كه طبق اصل عدم تمركز اداري به منظور اداره امور محلي از قبيل عمران و آبادي ، بهداشت شهر و رفاه شهروندان و ساكنان آن تأسيس مي شود.

شهرداري ، نوعي سيستم اداره شهر است و از دو واحد به نام شوراي شهر و اداره شهرداري تشكيل شده است كه اولي قوه ناظر و تصميم گيرنده در شهر و دومي مجري آن است؛ به عبارت ديگر صفت بارز اين سيستم آن است كه تعيين خط مشي و سياست كلي امور شهر در دست هيأتي به نام شوراي شهر قرار مي گيرد و اجراي نظريات و سياست كلي مزبور به عهده مأموري به نام شهردار واگذار مي شود و شهردار در مقابل شوراي شهر مسئول و جوابگوي عمليات اداره شهرداري يعني دستگاه اجرايي تحت نظر خود است. اگر شهرداري در انجام وظايف خود تخلف و يا قصوري كرد ، به وسيله نمايندگان منتخب اهالي و ساكنان شهر كه در شوراي شهر هستند ، استيضاح مي شود و اگر مورد تأئيد نبود با رأي آنها بركنار ميگردد.

شهرداري به عنوان يكي از اركان بنيادي مديريت شهري مانند ديگر سازمانها برايحفظ ارتقاي كارايي خود بايد از اصول تعادل بين منابع درآمدي و هزينه‌ها به عنوان يكرويكرد اساسي در تأمين و مصرف منابع مالي خود استفاده كند. درآمد براي شهرداريهايكي از چالشهاي اين بنياد شهري در شهرهاي مختلف اعم از بزرگ و كوچك مي‌باشد.

ازسوي ديگر شهروندان هر شهري با توجه به رشد روز‌افزون نيازهاي خود و نياز به بالارفتن سطح خدمات مختلف شهري خواستار ارائه خدمات متنوع و مناسب از سوي شهرداريهاهستند كه اين امر نيز وجود درآمدهاي پايدار براي شهرداريها حتي در مقياس كوچكتر وبرنامه‌ريزي اصولي و مدون براساس اين درآمدها را به امري لازم و ضروري در مديريتشهري و جلب رضايت شهروندان تبديل كرده است.

مطالعات در زمينه تجارب كشورها در زمينه ي دستيابي به درآمدهاي شهري جديد و اصلاح آن ها همگي بر اين موضوع اتفاق نظر دارند كه كسب درآمد و تامين منابع مالي شهري به منظور ايجاد كالا و خدمات مورد نياز شهروندان، ضمن اينكه يكي از اهداف اساسي هرجامعه شهري است، چنانچه اين گونه درآمدها سبب كاهش شرايط كيفي زندگي گرديده و كيفيت زيستگاههاي انساني ( شهرها ) را به خطر بيندازد، به عنوان درآمدهاي پايدار و درآمدهاي سالم( مطلوب) تلقي نمي گردند.

هرگونه تلاش جهت فعال كردن درآمدها و ايجاد منابع مالي جديد بايد به دو مقوله ي مطروحه يعني تداوم داشتن در طول زمان و مطلوب بود آن ها در چهارچوب ضوابط شهرسازي صورت پذيرد.(شرزه اي ،1387،صص 24-25)

نگرش موردي ومقطعي به نظام درآمدي شهرداري ها وعدم تعيين تكليف آن در قالب يك نظام كلان اقتصادي، عدم شفافيت نظام بودجه و درآمد شهرداري ها به همراه هدفمند نبودن شكل گيري و تأسيس سازمان هاي تابعه و توزيع نامناسب بعضي از درآمدها و نبود ساختار تشكيلات مناسب ازديگر چالش هاي درآمدي است. با توجه به تمامي مسايل مذكور بايد راه هاي درآمدي درجهت كاهش هزينه ها مورد توجه مديران شهري باشد تا تمام ابعاد درآمدي چه ازمنظر جايگاه قانوني، چه مكانيزم هاي دولتي وهم سهمي كه از دولت و وزارت كشور به شهرداري پرداخت مي شود و درنهايت مشاركت مردمي درقالب عوارض ازبرنامه هاي آتي، آينده روشني را براي شهرها رقم بزند. عبور از حوزه فعاليت هاي خرد به فعاليت هاي كلان تر همچون مشاركت در پـــروژه هـاي چنــد منظـــوره، فـــرصت پرداختن مديريت شهري به ديگر بخش هايي را فراهم مي آورد كه جز با اعمال مديريت مستقيم، سامان نمي يابد. تامين درآمدهاي غيرنقدي كه با مهندسي مجدد فرآيندها به دست مي آيد، كارآمدي منابع غيرنقدي را در بعضي حيطه ها تضمين كــرده است. در حالي كه بعضي كارشناسان تنها منبع درآمد شهرداري ها را دريافت عوارض، عنوان كرده و از اين رو اين نهادها را نيازمند كمك دولت مي نامند، اين خود شهرداري ها هستند كه بايد با مطالعات عملي و تقويت پشتوانه هاي مديريت انديشه – عمل، از وابستگي به دولت بكاهند و از استانداردسازي روش هاي دستيابي به درآمدهاي پايدار بهره ببرند. با مقايسه اي بسيار سطحي و گذرا و مقايسه كشورهاي آلمان ، اندونزي ، انگليس ، فرانسه وتايلند كه نمونه اياز كشورهاي در حال توسعه و توسعه يافته هستند و نيز شهر تهران كه كلانشهريرو به توسعه است مي توان دريافت كه درآمدهاي ناپايدار كنوني شهرداري هاكه بيش از همه به فروش تراكم وابسته است نمي تواند متضمن رشد منطقي در اينكلانشهر باشد و در واقع بدون داشتن درآمدهاي پايدار نمي توان انگيزه زياديبراي اجراي پروژه هاي طولاني و كليدي ايجاد كرد.

شهرداري شاهرود بعنوان يكي از شهرداريهاي بزرگ استان بعداز شهرداري سمنان داراي بالاترين درآمد وبودجه درطول سال است . شهرداري مذكوربه عنوان متولي و اداره كننده شهر ، مي بايست جهت دهنده و سرعت دهنده فعاليت هاي بخش هاي دولتي و خصوصي باشند محدوديت هاي مالي و عدم تامين منايع مالي مورد نياز براي انجام وظايف و ماموريت هاي قانوني و يا نيازها و مطالبات شهروندان يكي از مهم ترين چالشها و دغدغه هاي اين شهرداري مي باشد.در اين پژوهش با توجه به موقعيت جغرافيايي شاهرود و قرارگيري آن درمسير تراتزيتي تهران – مشهد، سعي شده است روشهاي تامين منابع مالي و درآمدي شهرداري شاهرود مورد بررسي قرار گيرد .بنظر مي رسد استفاده بهينه از قانون عوارض نوسازي و عمران شهري به عنوان منبع درآمدي پايداردركنارمشاركت مردمي شرايط استقلال اين شهرداري را فراهم مي‌نمايد

فهرست مطالب

فصل اول : كليات تحقيق

1-1- مقدمه  2

2-1- بيان مساله تحقيق 3

3-1- اهميت وضرورت تحقيق 5

4-1- فرضيات تحقيق 6

5-1- اهداف تحقيق 7

6-1- متغيرها  8

7-1- پيشينه تحقيق 9

8-1- روش تحقيق و مراحل آن 12

9-1- مشكلات و موانع تحقيق 13

 فصل دوم : مباني نظري تحقيق

مقدمه  16

1-2- بررسي مفهوم شهرداري ومديريت شهري 17

1-1-2- تاريخچه شهرداري 17

2-2- مفهوم تامين مالي شهر21

1-2-2- تاثير افزايش جمعيت و رشد شهرنشيني21

2-2-2- اثرات انتظاري و تظاهري22

3-2-2- افزايش قيمتها و هزينه ارائه خدمات22

4-2-2- نقش درآمدها در افزايش هزينه23

3-2- منابع درآمد شهرداري 23

1-3-2- قيمتگذاري خدمات شهري يا فروش خدمات21

2-3-2-قيمتگذاري خدمات عمومي و نقش آن در كارائي22

3-3-2- قاعده قيمتگذاري براساس هزينه نهاييب منظور حفظ كارايي22

4-3-2- قيمتگذاري خدمات و كالاهاي عمومي در صورت وجود منافع23

5-3-2- ابعاد توزيع درآمدي قيمتگذاري خدمات عمومي26

7-3-2-قانون ماليات برارزش افزوده27

8-3-2-معيارهاي عوارض يا ماليات مطلوب

27 4-2- منابع درآمدي خارجي شهرداري28

1-4-2-روش استقراض28

2-4-2- روش استفاده از كمكهاي بلاعوض دولت 29

5-2- بررسي و مفهوم درآمدهاي پايدار و ناپايدار 30

6-2- تجارب كشورهاي جهان 34

1-6-2- مديريت شهري در كشور آلمان34

1-1-6-2- مشاركت مردم با شهرداري35

2-1-6-2- شهرداران35

2-6-2- مديريت شهري در كشور تايلند36

3-6-2- مديريت شهري در كشورانگليس39

4-6-2- مديريت شهري در كشور فرانسه41

5-2-2- مديريت شهري در كشور اندونزي44

7-2- مديريت شهري در ايران46

8-2- ساختار سازماني شهرداري هاي ايران 48

9-2- وظايف شهرداريها49

10-2- سازمان شهرداريها 53

11-2-تعريف بخشهاي مختلف اقتصادي (خدمات ، كشاورزي وصنعت .55

1-11-2-خدمات55

2-11-2-صنعت58

3-11-2-كشاورزي59

12-2-تعريف ضرايب همبستگي59

 فصل سوم: مطالعات جغرافيايي منطقه اي

1-3- ويژگيهاي محيط طبيعي  64

1-1-3-موقعيت جغرافيايي استان سمنان 64

2-1-3- موقعيت جغرافيايي شهرستان شاهرود68

2-3- ناهمواريهاي طبيعي منطقه شاهرود72

1-2-3- دشتها و اراضي نسبتاً هموار حاشيه كوير و شوره زارهاي جنوبي 73

 3-3- مشخصات زمين شناسي وژئومورفولوژي منطقه مورد مطالعه 74

1-3-3 – زمين شناسي 74 2-3-3- ژئومرفولوژي 74

3-3-3- گسل و لرزه خيزي 77

4-3- هيدرولوژي  78

1-4-3- منابع آب منطقه مورد مطالعه 79

5-3-پوشش جنگلي و مراتع 80

6-3- مناطق حفاظت شده زيست محيطي 81

7-3- ويژگي هاي اقليمي  83

8-3- تاريخچه شاهرود  87

9-3- بررسي تحولات جمعيت منطقه مورد مطالعه : 89

1-9-3- تحولات جمعيتي شهرستان شاهرود: 89

2-9-3- بررسيميزانمهاجرتدرشهرشاهرود90

3-9-3- وضع فعاليت : 94

4-9-3- وضع شغلي : 95

5-9-3- نوع خانوار و پراكندگي آن : 96

10-3- اقتصادشهرشاهرود وتحولات آن99

11-3-پتانسيل ها و توان هاي محيطي شهرستان شاهرود 100

1-11-3 جاذبه هاي طبيعي: 100

2-11-3- جاذبه هاي تاريخي و مذهبي شاهرود102

3-11-3- خدمات اقامتي ، رفاهي و بهداشتي: 109

 فصل چهارم : تجزيه وتحليل داده هاي تحقيق

مقدمه  112

1-4- تاريخچه شهرداري شاهرود: 113

2-4- بررسي بودجه شهرداري شاهرود : 115

1-2-4 اعتبارات جاري : 110

2-2-4-اعتبارات عمراني : 112

3-4- بررسي منابع درآمدي شهرداري شاهرود : 118

1-3-4 –درآمدهاي ساختماني شهرداري شاهرود122

4-4- درآمدحاصل ازقانون ماليات بر ارزش افزوده: 129

5-4- اقتصاد شهرشاهرود و تحولات آن132

1-5-4 –درآمدهاي ساختماني شهرداري شاهرود132

1-1-5-4 –بررسي بخش خدمات درشهرشاهرود137

2-1-5-4 –بررسي بخش كشاورزي درشهرشاهرود140

3-1-5-4 –بررسي بخش صنعت درشهرشاهرود140

 فصل پنجم : نتيجه گيري وپيشنهادات

مقدمه  143

1-5- جمع بندي و آزمون فرضيات144

1-1-5-آزمون فرضيه اول 144

2-1-5-آزمون فرضيه دوم146

2-5- نتيجه گيري  149

3-5-موانع و مشكلات مرتبط با عدم تحقق اهداف، سياست ‌ها و اقدامات151

4-5-پيشنهادات وارائه راهكارها 152

1-4-5-ارائه راهكار جهت جذب سرمايه گذاري 154

2-4-5-مزيت هاي سرمايه گذاري درشاهرود155

3-4-5-موارد قانوني مصوب قانون برنامه پنجم توسعه 156

منابع وماخذ 158

 فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 1-3- تعداد شهرستان، بخش، شهر و دهستان استان براساس تقسيمات كشوري سال 1389 64

جدول 2-3-تعداد بخش‌ها، دهستان‌ها، شهرها و آبادي‌هاي داراي سكنه وكل آبادي هاي شهرستانسال1389 69

جدول شماره 3-3- تقسيمات سياسي شهرستان شاهرود به تفكيك بخش و دهستان سال 1385 69

جدول 4-3- - بررسي جمعيت شهر و شهرستان شاهرود نسبت به استان 89

جدول 5-3- درصد باسوادان در جمعيت 6 ساله و بيش‌تر بر حسب سن به تفكيك جنس و وضع سكونت سال 1385 92

جدول 6-3- توزيع درصد جمعيت 6 تا 24 ساله در حال تحصيل سال 1385 93

جدول 7-3- توزيع نسبي جمعيت 10 ساله و بيش‌تر بر حسب وضع فعاليت سال 1385 94

جدول 8-3- تـوزيع نسبي بـراورد جمعيت شاغلان 10 ساله و بيش‌تر سال 1385 95

جدول 9-3- خانوار بر حسب نوع و به تفكيك وضع سكونت سال 1385 96

جدول 10-3- خانوارهاي معمولي بر حسب جنس سرپرست و تعداد افراد در خانوار سال 1385 97

جدول 11-3- خانوارهاي معمولي ساكن و گروهي سال 1385 97

جدول 12-3- براورد درصد خانوارهاي معمولي ساكن و گروهي سال 1385 98

جدول شماره 1-4 هزينه هاي پرسنلي، اداري، سرمايه اي و انتقالي شهرداري شاهرود 116

جدول شماره 2-4 عملكرد درآمدي قطعي بودجه سالهاي 81 لغايت87 118

جدول شماره 3-4- درآمد شهرداري شاهرود طي سالهاي 1381 لغايت 1387 121

جدول شماره 4-4- منابع درآمدي (وصولي) شهرداري شاهرود طي دوره سالهاي 1375-1388 123

جدول شماره 5-4- ميزان اقلام درآمدي زيرمجموعه عوارض عمومي وصولي شهرداري شاهرود 1375 126

جدول شماره 6-4- سهم منابع درآمدي زيرمجموعه عوارض عمومي از كل وصولي بخش عوارض عمومي 128

جدول شماره 7-4- سهم منابع درآمدي حاصل از قوانين از كل وصولي شهرداري شاهرود 130

جدول (8-4)- درصد گروههاي عمده فعاليت در شهر شاهرود 134

جدول شماره (9-4) - تسهيلات ارائه شده از سوي بانك به بخش هاي عمده فعاليت 135

جدول 10-4- محاسبه ضريب همبستگي متغيرهاي مورد بررسي درشهرداري شاهرود 139

 فهرست نمودار ها

عنوان صفحه

نمودارشماره 1-3- گلباد ايستگاه سينوپتيك شاهرود 84

نمودار شماره 2-3- متوسط دماي ايستگاه سينوپتيك شاهرود 85

نمودارشماره 3-3- نمودار سالانه رطوبت نسبي ايستگاه سينوپتيك شاهرود 86

نمودارشماره 4-3-نمودار سالانه بارندگي ايستگاه سينوپتيك شاهرود 86

نمودارشماره 5-3- تعداد مهاجران وارد شده شهرستان شاهرود 1385 92

نمودارشماره 6-3- نسبت با سوادي جمعيت 6 ساله و بيشتر شهرستان شاهرود 93

نمودار شماره 1-4- سنجش درآمدهاي شهرداري شاهرود طي سالهاي 81 الي 87 120

نمودار شماره 2-4 عملكرد سهم درآمد هاي سالهاي 81 لغايت 87 شهرداري شاهرود 121

نمودار شماره 3-4 سهم بودجه درآمدهاي ساختماني از كل بودجه شهرداري شاهرود 124

نمودار شماره 4-4 سهم وصولي درآمدهاي ساختماني از كل درآمدهاي وصولي شهرداري شاهرود 124

نمودارشماره 5-4- تغييرات درآمد ناشي از عوارض پروانه هاي ساختماني شهرداري شاهرود 127

نمودارشماره 6-4- تغييرات درآمد ناشي از مازادتراكم شهرداري شاهرود 127

نمودار شماره 7-4- ميزان سهم وصولي اقلام درآمدي شهرداري از درآمدهاي ناشي از عوارض عمومي 128

نمودار شماره 8-4- سهم منابع درآمدي حاصل از قوانين از كل وصولي شهرداري شاهرود 131

نمودار شماره (9-4) تسهيلات ارائه شده به بخش هاي عمده فعاليت از سال 1388-1384 135

نمودار شماره (10-4) تسهيلات ارائه شده در بخش كشاورزي از سال 1388-1384 136

نمودار شماره (11-4) تسهيلات ارائه شده در بخش خدمات از سال 1388-1384 136

نمودار شماره (12-4) تسهيلات ارائه شده در بخش صنعت از سال 1388-1384 137

فهرست نقشه ها

عنوان صفحه

 نقشه شماره 1-3 موقعيت استان سمنان در كشور سال 1389 65

نقشه شماره 2-3- تقسيمات كشوري استان سمنان سال 1389 66

نقشه شماره 3-3 پراكندگي نقاط شهري استان سمنان سال 1389 67

نقشه شماره 4-3 موقعيت ناحيه شاهرود در استان و كشور سال 1389 70

نقشه شماره 5-3- تقسيمات كشوري شهرستان شاهرود سال 1389 71